Θεραπεία Δηλητηριάσεων

Σε πολλά ζώα που ασθενούν αιφνίδια και στα οποία δεν μπορεί να ταυτοποιηθεί έγκαιρα καμία άλλη διάγνωση, τίθεται σαν διάγνωση η δηλητηρίαση.

Για το λόγο αυτό, η θεραπεία και ο χειρισμός των ζώων αυτών πρέπει να έχουν σαν κατεύθυνση τη διατήρηση της ζωής, άσχετα από την αιτιολογία της νόσου.

Ο κλινικός πρέπει ν’ ασχοληθεί απευθείας με τη θεραπεία των παρουσιαζόμενων συμπτωμάτων από το προσβεβλημένο ζώο, εκτός και αν η ορθή διάγνωση είναι εμφανής.

Εάν δεν συμβαίνει κά-τι τέτοιο, τότε η διάγνωση όπως και οι προδιαθέτοντες παράγοντες προσδιορίζονται κατά τη διάρκεια της σταθεροποίησης της νόσου.

Οι ειδικοί στόχοι της θεραπείας σε περίπτωση τοξίκωσης περιλαμβάνουν τα εξής:

1) Επείγουσα ανάσχεση και αποτροπή περαιτέρω προσβολής από τον νοσογόνο παράγοντα.

2) Καθυστέρηση παραπάνω απορρόφησης.

3) Χρήση ειδικών αντιδότων.

4) Ταχεία εξάλειψη της τοξικής ουσίας που απορροφήθηκε.
5) Υποστηρικτική θεραπεία.
6) Ενημέρωση του ιδιοκτήτη.

ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΤΟΥΣ ΙΔΙΟΚΤΗΤΕΣ

Ο κτηνίατρος ειδοποιείται για τα δηλητηριασμένα ζώα πολύ συχνά από το τηλέφωνο. Οι προκαταρκτικές οδηγίες που δίνονται στη φάση αυτή μπορεί να αποβούν σημαντικές για την έκβαση της θεραπευτικής αγωγής.

Ο ιδιοκτήτης όπως άλλωστε και τα άτομα που έρχονται σε επαφή με το ζώο που προσβλήθηκε πρέπει να ενημερωθούν για την προστασία του. Σ’ αυτήν την ενημέρωση περιλαμβάνεται και η διατήρησή του σε ζεστό περιβάλλον όπως επίσης και η αποφυγή άλλων στρεσσικών παραγόντων.

Ακόμη πρέπει να προειδοποιηθούν οι ενδιαφερόμενοι για την κατάστασή του και πιθανόν να χρειαστεί η τοποθέτηση φιμώτρου.Εάν η προσβολή του ζώου από την τοξική ουσία ήταν τοπική, τότε ο ιδιοκτήτης πρέπει να καθαρίσει το δέρμα ή το μάτι με άφθονο νερό και να προσέξει να μην εκτεθεί ο ίδιος στην τοξική ουσία, φορώντας προστατευτικά ρούχα, εάν είναι διαθέσιμα, για παράδειγμα γάντια, ποδιά κ.λ.π.

Σε πολλές περιπτώσεις ο ιδιοκτήτης θα θελήσει να ενημερωθεί για το πως μπορεί να προκαλέσει εμετό στο ζώο. Ο κτηνίατρος πρέπει να του θέσει τις καταστάσεις στις οποίες αντενδείκνυται η διενέργεια εμετού και τέτοιες είναι η καταστολή του ΚΝΣ, η κατάποση οξέων, αλκαλέων ή προϊόντων απόσταξης πετρελαίου.Διάφορα προκλητικά εμετού όπως και κοινές τεχνικές προσιτές στον καθένα, για παράδειγμα υπεροξείδιο του υδρογόνου, μαγειρικό αλάτι και είσοδος του δακτύλου στο βάθος του στόματος του ζώου, είναι σε γενικές γραμμές μη αποτελεσματικές και μερικές φορές επικίνδυνες.

Εάν το ζώο είναι εντελώς ξύπνιο μπορούν να του δοθούν μισό έως δύο κουταλάκια του γλυκού σιροπιού ιπεκακουάνας. Ο ιδιοκτήτης πρέπει να κατανοήσει ότι επιβάλλεται να πίνει το άρρωστο ζώο όσο νερό θελήσει.

Αυτό θα δράσει σαν διαλυτικό μέσο. Μπορεί ακόμα να δοθεί γάλα, ασπράδια αυγών ή ταμπλέτες άνθρακα (καρβουνάκι). Σε περίπτωση που έχει σπασμούς, κατάρρευση ή έχει χάσει τις αισθήσεις του δεν επιτρέπεται να πάρει τίποτε από το στόμα.

Είναι βασικότατο να μη χαθεί πολύτιμος χρόνος. Το ζώο πρέπει να προσκομιστεί στον κτηνίατρο το ταχύτερο δυνατό (ή να το επισκεφθεί ο κτηνίατρος αντίθετα). Ο ιδιοκτήτης πρέπει να φέρει μαζί του το ύποπτο υλικό ή μέρος από τα εμέσματα, μέσα σε καθαρούς περιέκτες πλαστικούς ή γυάλινα βάζα και τα υλικά αυτά να είναι κατά το δυνατόν μη μολυσμένα, γιατί μπορεί να χρειαστεί να γίνει ιατροδικαστική εξέταση.

Αν η τοξίνη γίνει μ’ αυτόν τον τρόπο γρήγορα γνωστή, συστηματοποιείται η θεραπευτική αγωγή και κερδίζεται πολύτιμος για τη ζωή του άρρωστου ζώου χρόνος.

ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΑΠΟΤΡΟΠΗ ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗΣ

Το σημαντικότερο σημείο της επείγουσας θεραπείας των τοξικώσεων είναι η διασφάλιση της φυσιολογικής λειτουργίας του οργανισμού. `Ολες οι διαδικασίες χορήγησης αντιδότων που είναι προσιτές στον κλινικό είναι άχρηστες αν το ζώο έχει χάσει μία ή όλες τις ζωτικές του λειτουργίες.

Στα πλαίσια της διασφάλισης αυτής περιλαμβάνονται η επάρκεια προσλαμβανόμενου αέρα, η τεχνητή αναπνοή, το καρδιακό μασάζ (εσωτερικό ή εξωτερικό) και πιθανώς η χρήση τεχνικής απινιδισμού (κατάργηση της μαρμαρυγής των κοιλιών με ηλεκτρικό ρεύμα).

Στη συνέχεια, μετά δηλαδή τον έλεγχο και τη σταθεροποίηση των ζωτικών λειτουργιών, ο κλινικός μπορεί να συνεχίσει τα θεραπευτικά για την αποτοξίνωση μέτρα.

ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ

Βασικός παράγοντας στη θεραπευτική αντιμετώπιση της δηλητηρίασης είναι η αποτροπή του ζώου από την πρόσληψη πρόσθετης ποσότητας τοξικής ουσίας. Πολλές φορές η ίδια η τοξίκωση αποφεύγεται αν το ζώο παρατηρηθεί να καταπίνει ή να έρχεται σ’επαφή με το ύποπτο υλικό.

Για ν’ ποφευχθεί περαιτέρω απορρόφηση είναι κατ’ αρχάς απαραίτητο ν’ απομακρυνθεί από το μολυσμένο περιβάλλον. Στην συνέχεια εάν η προσβολή είναι εξωτερική, πλένεται το δέρμα του ζώου για ν’ απομακρυνθεί η τοξική ουσία, με προσοχή ώστενα μην προσβληθούν και τα άτομα που χειρίζονται το ζώο.

Η σωστή χρήση εμετικών απορροφητικών ουσιών και γαστρικών πλύσεων, θα βοηθήσει ακόμη πιο πολύ την αποτροπή παραπάνω απορρόφησης της ουσίας που έχει καταποθεί.

ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΕΜΕΤΟΥ

Ο εμετός θεωρείται σαν μια μέθοδος κένωσης του στομάχου από τοξικά υλικά. Μερικοί κοινοί και διαθέσιμοι παράγοντες για την πρόκληση εμετού δεν είναι πολύ αξιόπιστοι και επιπλέον ο εμετός μπορεί να έχει πολύ μικρή αξία όταν διενεργείται μετά από 1-2 ώρες από την προσβολή του ζώου από την τοξική ουσία.

Το σιρόπι ιπεκακουάνας λαμβάνεται σαν γενικό εμετικό. Ο μηχανισμός δράσης του συνιστάται στον γαστρικό ερεθισμό και διέγερση του ΚΝΣ. Η δοσολογία γιά μικρά ζώα είναι 1-2 ml/kg και όχι πάνω από 15 ml, μπορεί να δοθεί ακόμη και σε μεγαλόσωμο σκύλο, αλλά είναι δραστική μόνο κατά 50%.

Η δόση μπορεί να επαναληφθεί σε 20 λεπτά αν δε μεσολαβήσει έμετος. Εάν παρόλα ταύτα ο ασθενής δεν έχει κάνει ακόμη έμετο θα πρέπει να μπούν σε δράση τεχνικές πλύσης στομάχου ώστε ν’ απομακρυνθεί η ιπεκακουάνα (μπορεί να έχει καρδιοτοξική δράση αν δεν δεν αποβληθεί με εμετό ή απορροφηθεί).

Εάν δοθεί ενεργός άνθρακας στη θεραπευτική αγωγή δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιηθεί ιπεκακουάνα, γιατί ελαττώνει εμφανώς τη δραστικότητα του άνθρακα. Επίσης το φάρμακο αυτό δεν πρέπει να συγχέεται με το υγρό εκχύλισμα ιπεκακουάνας, το οποίο είναι 14 φορές ισχυρότερο από το σιρόπι.

Άλλοι παράγοντες όπως ο θειϊκός χαλκός, το μαγειρικό αλάτι ή το υπεροξείδιο του υδρογόνου έχουν συστηθεί σαν τοπικά ενεργώντα εμετικά, αλλά η δραστικότητά τους είναι ερωτηματική. Η απομορφίνη είναι το αποτελεσματικότερο και πιό αξιόπιστο από τα υπάρχοντα εμετικά.

Η δραστική δόση στα περισσότερα μικρά ζώα είναι 0,04 mg/kg IV ή 0,08 mg/kg IM ή SC. Η απομορφίνη μπορεί να προκαλέσει καταστολή του αναπνευστικού ή βίαιο εμετό μετά τη χρήση της.

Αυτά τα σημεία μπορούν να ελεγχθούν αποτελεσματικά με τη σωστή χορήγηση ναρκωτικών ανταγωνιστών, εγχυόμενων ενδοφλέβια (ναλοξόνη Narcan 0,04mg/kg, Levallorphan, Lorfan 0,02 mg/kg ή ναλορφόνη, Nalline 0,1 mg/kg).

Συμπληρωματικά με τις γενικές αντενδείξεις των εμετικών, η απομορφίνη μπορεί επίσης να αντενδειχθεί σε περιπτώσεις στις οποίες αποφεύγεται η καταστολή του ΚΝΣ.Οι αντενδείξεις για τη διενέργεια εμετού είναι η απώλεια των αισθήσεων, η σοβαρή κατάπτωση ή η τοξίκωση από διαλύτες του πετρελαίου, ηρεμιστικά ή διάφορα αντιεμετικά.

Εάν ο χρόνος που ακολουθεί την προσβολή από την τοξική ουσία, είναι μεγαλύτερος από μία έως δύο ώρες, το μεγαλύτερο μέρος της ουσίας θα έχει περάσει από το δωδεκαδάκτυλο.Η τοξίκωση από οξέα ή αλκάλεα μπορεί να διαγνωστεί όταν είναι παρούσες εμφα-νείς αλλοιώσεις, μέσα και γύρω από το στόμα ή και σε άλλες περιοχές του προσώπου.

Εάν προκληθεί εμετός, τότε είναι πολύ πιθανό, οτι οι καυστικοί παράγοντες θα προκαλέσουν συμπληρωματική καταστροφή στον οισοφάγο και τη στοματική κοιλότητα. Ακόμη οι παράγοντες αυτοί γενικά εξασθενούν το γαστρικό τοίχωμα, το οποίο μπορεί πολύ εύκολα πλέον να υποστεί ρήξη κατά τη διάρκεια βίαιου εμέτου.Η αποτελεσματικότητα του εμέτου μπορεί να ενισχυθεί με τη χρήση ενεργού άνθρακα. Εάν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί το καρβουνάκι, ο κλινικός πρέπει πρώτα να προκαλέσει εμετό με απομορφίνη, να χορηγήσει το καρβουνάκι και στη συνέχεια να προκαλέσει ξανά εμετό με ενδοφλέβια χορήγηση απομορφίνης σε δόση 0,04 mg/kg. Κάθε έμεσμα πρέπει να κρατιέται γιά ανάλυση, ιδιαίτερα εάν πρόκειται να γίνει νεκρο-τομική εξέταση ή εκδίκαση της υπόθεσης της δηλητηρίασης στο δικαστήριο.

ΠΛΥΣΗ ΣΤΟΜΑΧΟΥ

Είναι μιά επείγουσα διαδικασία που λόγω της μη αποτελεσματικότητάς της, πολ-λές φορές στο παρελθόν, έχει αποφέρει κακές συνέπειες. Διάφορες αλλαγές στην τεχνική (γιά παράδειγμα χρήση ευρύτερου καθετήρα, μεγαλύτερου όγκου υγρού και πιό συχνές πλύσεις) την έχουν κάνει τελικά αρκετά αξιόπιστη τεχνική, όταν όμως έχουν περάσει λιγότερο από δύο ώρες από την κατάποση της τοξικής ουσίας.

Το ζώο πρέπει να έχει χάσει τις αισθήσεις του ή να βρίσκεται κάτω από ελαφρά αναισθησία. Στην τραχεία πρέπει να τοποθετηθεί απαραίτητα τραχειοσωλήνας. Το ελεύθερο άκρο του τραχειοσωλήνα να απέχει γύρω στα 5 cm από τα δόντια του ζώου.

Η τοποθέτησή του επβάλλεται για την αποτροπή της απορρόφησης υγρών της πλύσης. Το κεφάλι και ο θώρακας πρέπει να βρίσκονται σε ελαφρά χαμηλότερο επίπεδο από το υπόλοιπο σώμα αλλά όχι αρκετά, ώστε να μην επιβαρύνεται η αναπνοή από το βάρος των κοιλιακών σπλάχνων.

Το μήκος του στομαχικού καθετήρα μπορεί να προσδιοριστεί από πριν, με βάση την απόσταση από το άκρο της μύτης του ζώου έως την ξιφοειδή απόφυση του στέρνου. Σε όλες τις περιπτώσεις χρησιμοποιείται όσο το δυνατόν ευρύτε-ρος σωλήνας.

Ένας καλός κανόνας είναι να έχει ο στομαχικός καθετήρας το ίδιο εύρος με τον τραχειοσωλήνα. Ο όγκος του νερού ή του υγρού πλύσης που θα χρησιμοποιηθεί για κάθε πλύση είναι 5-10 ml/kg ΣΒ.

Μετά την έγχυση του διαλύματος το υγρό απορρο-φάται από το στομάχι διαμέσου του καθετήρα με τη βοήθεια αντλίας αναρρόφησης ή σύ-ριγγας των 50 ml. Ο κύκλος έγχυσης και αναρρόφησης του υγρού πλύσης πρέπει να επαναλαμβάνεται 10-15 φορές.

Εάν στο υγρό προστεθεί και ενεργός άνθρακας, αυξάνε-ται η αποτελεσματικότητα της διαδικασίας.Μερικές προφυλάξεις που πρέπει να ληφθούν γιά την εκτέλεση της τεχνικής αυτής περιλαμβάνουν (1) τη χρήση χαμηλής πίεσης ώστε να προληφθεί η ώθηση της τοξικής ουσίας στο δωδεκαδάκτυλο, (2) μείωση της εγχυόμενης ουσίας σε εμφανώς εξα-σθενημένους στομάχους και (3) εξασφάλιση μη διάτρησης του οισοφαγικού ή του γαστρι-κού τοιχώματος από το στομαχικό καθετήρα.

ΑΠΟΡΡΟΦΗΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ

Το καρβουνάκι (ενεργός άνθρακας) είναι ίσως η καλύτερη απορροφητική ουσία που διαθέτει ο κλινικός. Παρότι δεν αδρανοποιεί τις τοξικές ουσίες, αποτρέπει αποτελε-σματικά την απορρόφησή τους, αν χρησιμοποιηθεί σωστά.

Μπορεί επίσης να συνδιαστεί δραστικά με χορήγηση εμετικών ή με πλύσεις στομάχου.Ο σωστός τύπος ενεργού άνθρακα γιά θεραπεία τοξικώσεων είναι φυτικής προέ-λευσης και όχι προερχόμενος από ζώα ή ορυκτά.

Στο εμπόριο διατίθενται διάφοροι τύ-ποι όπως: Norit, Nuchar C, Darco g-60, Actvated Charcoal Powder, U.S.P., Compressad activated Charcoal tablets κλπ. Οι ταμπλέτες είναι πιό εύχρηστες από τη σκόνη και ίσως και πιό αποτελεσματικές.

Κάποια μπανιέρα μπάνιου ή άλλος ευρύς χώρος που να καθαρίζεται εύκολα είναι το καταληλότερο μέρος για τη χορήγησή του στα μικρά ζώα. Η σωστή τεχνική γιά τη χρήση του είναι η ακόλουθη:

(1) Αναμιγνύεται το καρβουνάκι με νερό και γίνεται πολτός. Η κανονική δόση είναι 2-8 gm/kg ΣΒ σε συγκέντρωση 1 gr καρβουνάκι ανά 5-10 ml νερού.

(2) Χορήγηση του ενεργού άνθρακα με στομαχικό καθετήρα και μεγάλη σύριγγα.

(3) Χορήγηση καθαρκτικών ή θειϊκού νατρίου 30 λεπτά μετά τον άνθρακα.Η τεχνική αυτή μπορεί να τροποποιηθεί, αν το καρβουνάκι χρησιμοποιηθεί σε συν-διασμό με εμετικά ή πλύσεις στομάχου.

Όποια μέθοδος όμως και να προτιμηθεί τελικά, κάποια ποσότητα ενεργού άνθρακα παραμένει στο στομάχι και πρέπει να δοθεί καθαρ-κτικό, ώστε ν’ αποτραπεί η απορρόφησή του.

Ο ενεργός άνθρακας είναι πολύ απορροφητική ουσία γιά πολές τοξικές ουσίες, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται ο χλωριούχος υδράργυρος, η στρυχνίνη, άλλα αλκαλο-ειδή όπως μορφίνη, ατροπίνη, βαρβιτουρικά και αιθυλενική γλυκόλη.

Είναι όμως ανενερ-γό στο κυανίδιο. Το σιρόπι ιπεκακουάνας μπορεί να αδρανοποιήσει ορισμένες απορρο-φητικές ιδιότητες του ενεργού άνθρακα.Το “παγκόσμιο αντίδοτο” που αποτελείται από 2 μέρη ενεργού άνθρακα, 1 μέρος MgO και 1 μέρος ταννικού οξέος, δεν είναι καθόλου αποτελεσματικό, εφόσον το ταννικό οξύ και το οξείδιο του μαγνησίου μειώνουν την απορροφητική ικανότητα του ενεργού άν-θρακα.

ΚΑΘΑΡΚΤΙΚΑ

Το θειϊκό νάτριο είναι ο πιο δραστικός παράγοντας γιά την κένωση του εντέρου, ακόμη και από το θειϊκό μαγνήσιο, και είναι προτιμότερο να χρησιμοποιείται σε συνδιασμό με τον ενεργό άνθρακα.

Υπάρχει ένας μικρός κίνδυνος γιά καταστολή του ΚΝΣ οφει-λόμενος στο ιόν του μαγνησίου, παρότι και το ιόν του νατρίου μπορεί επίσης λόγω καθί-ζησης να προκαλέσει τοξίκωση ή σύνδρομο στέρησης νερού.

Όπως και νάχει και οι δύο παράγοντες μπορεί να χρειαστούν σε επείγουσα περίπτωση. Η δόση του θειϊκού νατρίου από το στόμα είναι 1 gr/kg.
Το ορυκτό έλαιο ή τα φυτικά έλαια έχουν αξία, όταν είναι αναμεμιγμένοι στη δη-λητηρίαση λιποδιαλυτοί παράγοντες. Το ορυκτό έλαιο είναι αδρανές και συνήθως δεν απορροφάται, αντίθετα από το φυτικό έλαιο που απορροφάται ευκολότερα και για το λόγο αυτό μπορεί ν’ αντενδειχθεί.

Άσχετα από τον τύπο του ελαίου που χρησιμοποιείται η χορήγησή του πρέπει να ακολουθείται από αλατούχο καθαρκτικό μετά από 30-40 λεπτά.
Η πλύση του εντέρου με τη βοήθεια καθετήρα ή ο υψηλός υποκλυσμός, μπορεί να έχει αξία όσον αφορά στην εξάλειψη των τοξικών ουσιών του γαστρεντερικού σωλήνα. Χλιαρό νερό με σαπούνι αποτελούν εξαιρετικό διάλυμα γιά υποκλυσμό.

Από τα διάφορα σαπούνια που κυκλοφορούν στο εμπόριο αποφεύγονται τα σαπούνια εξεχλωροφαίνης. Επίσης κυκλοφορούν έτοιμα διάφορα παρασκευάσματα γιά υποκλυσμό, τα οποία δρούν σαν οσμωτικοί παραγοντες.

Κατά τη διενέργεια των τεχνικών αυτών πρέπει να ληφθεί φροντίδα, ώστε ν’ αποφευχθεί η αφυδάτωση και η απώλεια ισορροπίας των ηλεκτρολυ-τών από την υπερβάλλουσα θεραπεία.